به گزارش خبرگزاری تسنیم «پرونده معجزه آبخیزداری»؛ قنوات از ابداعات و افتخارات فرهنگ و تمدن ایرانی برای مهار سیل و تأمین آب مورد نیاز برای شرب و کشاورزی و مقابله با خشکسالی و شکل گرفتن آبادی‌ها و شهرها محسوب می‌شود. ایران را می‌توان از کشورهای پیشتاز در ساخت قنات در دنیا و مدیریت بهینه آب از قدیم الایام دانست.

طبق آمار ایران با دارابودن حدود ۶۰ هزار رشته قنات از بیشترین تعداد در مقایسه با سایر کشورهای صاحب قنات برخوردار است که می‌تواند سالیانه بیش از ۷ میلیارد مترمکعب آب زیرزمینی را بدون مصرف انرژی الکتریکی یا سوخت فسیلی و خصوصاً بدون پیامدهای زیست‌محیطی عمدتاً در اختیار بخش کشاورزی قرار دهد. برآورد صورت‌گرفته نشان می‌‌دهد که اگر قرار بود حجم آبی که توسط قنات استحصال می‌‌شود با استفاده از پمپاژ و نیروی الکتریسته برداشته شود به ۸۰۰ مگاوات برق نیاز بود، قنوات به‌صورت کاملاً طبیعی و هیچ‌گونه انرژی این مقدار آب را استحصال می‌‌کنند که می‌‌بایست توسط نیروگاه‌‌های بزرگ با مشکلات فراوان و آلودگی‌‌های زیست‌محیطی تولید می‌‌شد.

ظرفیت بالای قنات‌ها برای آبادانی و سرسبزی و رونق روستاها باعث شده است خوشبختانه احیای قنوات در اسناد و قوانین بالادستی جمهوری اسلامی ایران بدان اشاره شود؛ برای مثال در بند (ث) ماده ۳۵ قانون برنامه توسعه ششم چنین آمده است: «احیاء، مرمت و لایروبی قنوات به‌میزان سالانه پنج‌درصد (۵%) وضع موجود در طول اجرای قانون برنامه با تأکید بر فعالیت‌های آبخیزداری و آبخوانداری برای احیای قنوات».

به‌اذعان بسیاری از کارشناسان، احیای قنوات با انجام عملیات آبخیزداری و آبخوانداری، علاوه بر حفظ میراث ارزشمند «قنات و کاریز»، موجب استمرار تولید کشاورزی و پایداری سکونتگاه‌های روستایی، کنترل مهاجرت از مبدأ، مهاجرت معکوس به روستاها و افزایش رضایتمندی جوامع محلی خواهد شد، در این باره مسعود منصور رئیس سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری می‌گوید: «ما با فعالیت‌های آبخیزداری آب را به سفره‌های زیرزمینی نفوذ داده و موجب تقویت چاه‌ها و قنات شده‌ایم، با این اقدامات تاکنون توانسته‌ایم مهاجرت به روستاها را رقم بزنیم درحالی که در گذشته مهاجرت به شهرها افزایش یافته و این مهاجرت آسیب‌های اجتماعی و فرهنگی بسیاری به‌دنبال داشته است.»

همچنین به‌گفته کاظم خاوازی وزیر جهاد کشاورزی با اجرای عملیات آبخیزداری و آبخوانداری، دبی قنات‌ها بین یک ‌و نیم تا پنج برابر افزایش پیدا کرده است و همچنین باعث کاهش فرسایش خاک به‌میزان ۹ تن در هکتار در سال و نفوذ حدود ۵۰۰ مترمکعب آب در هر هکتار در هر سال می‌شود.

بیش از ۹هزار قنات تحت پوشش طرح های آبخیزداری و آبخوانداری است

ابوالقاسم حسین‌پور مدیرکل آبخوانداری و پخش سیلاب سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری نیز درباره تحقق ماده۳۵  برنامه ششم توسعه می‌گوید: «در سال گذشته حدود ۱۹۱۳ رشته قنات در ۴۰۸ حوزه آبخیز با اختصاص ۵۱۰ میلیارد تومان اعتبار در برنامه طرح‌های آبخیزداری و آبخوانداری قرار گرفت. همچنین تاکنون ۹۸۱۵ رشته قنات در کشور تحت پوشش طرح‌های آبخیزداری و آبخوانداری قرار گرفته است که استان‌های خراسان رضوی با ۱۲۸۹ رشته، اصفهان با ۱۲۳۶، کرمان با ۱۰۹۱، یزد با ۸۷۲ و خراسان جنوبی با ۷۶۹ رشته قنات به‌ترتیب بیشترین قنوات تحت پوشش طرح‌های آبخیزداری و آبخوانداری را به خود اختصاص دادند.»

به‌گفته مدیرکل آبخوانداری و پخش سیلاب سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری، بیش از ۴۰ هزار رشته قنات به‌طول ۲۷۰ هزار کیلومتر به‌ارزش ۵۰ میلیارد دلار در کشور وجود دارد که در زمان حاضر از ۳۲ هزار رشته قنات با آبدهی سالانه ۲.۴ میلیارد مترمکب، به‌عنوان یکی از منابع آبی مهم در پایداری سکونتگاه‌های روستایی و تولید کشاورزی در پهنه وسیعی از مناطق خشک و نیمه‌خشک کشور بهره‌برداری می‌شود.

در پایان پیشنهاد می‌شود، با توجه به بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی و به‌منظور تأمین امنیت غذایی و رونق و آبادانی روستاها، به مباحث دانش آبخیزداری (که از آن به‌عنوان دانش مملکت‌داری یاد می‌شود) در سیاست‌گذاری‌ها و برنامه‌های توسعه به‌خصوص برنامه هفتم توسعه توجه ویژه شود و همچنین برای مقابله با مهاجرت روستاییان به شهرها و جهش تولید در بخش کشاورزی و رونق اقتصاد کشاورزی، احیاء و مرمت ۴۰ هزار قنات و کاریز رها شده و نظام‌مند کردن حفر چاههای عمیق و نیمه‌عمیق و رواج دوباره سازماندهی تولید جمعی (بنه، صحرا و…) با قید فوریت در دستور کار مجلس شورای اسلامی و وزارت جهاد کشاورزی واقع شود و در قانون برنامه توسعه هفتم به‌صورت ویژه بدان عنایت شود.